Γράφει η Παπανικολάου Ελένη
Εισαγωγή
Η θαλάσσια ασφάλεια έχει αποκτήσει εξέχουσα θέση στις διεθνείς σχέσεις, με βασικούς δρώντες να την εντάσσουν στις αποστολές και στις στρατηγικές τους. Η αυξημένη σημασία της οφείλεται κυρίως στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και στην έξαρση της πειρατείας στα ανοιχτά των ακτών της Σομαλίας μεταξύ 2008 και 2011. Το συγκεκριμένο πεδίο καλύπτει ένα παγκόσμιο ζήτημα που αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις και απαιτεί διεθνή υποστήριξη. Επιδιώκει να προωθήσει και να προστατεύσει τα εθνικά συμφέροντα ενός κράτους, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, μέσω της ενεργούς διαχείρισης κινδύνων στον θαλάσσιο χώρο, με σκοπό την ενίσχυση της ασφάλειας και της ευημερίας(Bueger, 2015).
Παρά τις διάφορες πολιτικές προτάσεις, δεν έχει διαμορφωθεί ακόμη κάποια διεθνώς αποδεκτή συμφωνία ως προς τον ακριβή ορισμό της θαλάσσιας ασφάλειας. Ως έννοια, όμως, περιλαμβάνει τις εξής διαστάσεις: θαλάσσια ασφάλεια, ναυτική ισχύ, γαλάζια οικονομία και ανθεκτικότητα(Bueger, 2015). Μία από τις κύριες απειλές, λοιπόν, που καλείται να αντιμετωπίσει η θαλάσσια ασφάλεια είναι η πειρατεία, ένα φαινόμενο το οποίο θέτει σε κίνδυνο τη διεθνή ασφάλεια. Περιλαμβάνει τις εξής πράξεις: (α) Οποιαδήποτε παράνομη πράξη βίας ή κράτησης, ή πράξη λαφυραγώγησης για ιδιωτικό σκοπό, που διαπράττεται από το πλήρωμα ή επιβάτες ιδιωτικού πλοίου ή αεροσκάφους, και στρέφεται: (i) σε διεθνή ύδατα, κατά άλλου πλοίου ή αεροσκάφους ή κατά προσώπων ή περιουσίας που βρίσκονται σε αυτά· (ii) κατά πλοίου, αεροσκάφους, προσώπων ή περιουσίας σε περιοχή εκτός της δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους· (β) Οποιαδήποτε πράξη εκούσιας συμμετοχής στη λειτουργία πλοίου ή αεροσκάφους, με γνώση ότι πρόκειται για πειρατικό πλοίο ή αεροσκάφος· (γ) Οποιαδήποτε πράξη υποκίνησης ή εκούσιας διευκόλυνσης πράξης που περιγράφεται στις παραγράφους α ή β(Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, άρ. 101, ΟΗΕ 1982).
Η πειρατεία αποτελεί παγκόσμια εγκληματική δραστηριότητα που απειλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της, με ιδιαίτερη ένταση στην περίπτωση της Σομαλίας. Το 2008, η Σομαλία γνώρισε σημαντικές εξελίξεις, όπως αύξηση των επιθέσεων, μετατόπιση των στόχων των πειρατών προς πλοία με υψηλό κατάστρωμα (“high-sided vessels”) και επιχειρησιακή διεύρυνση των μεθόδων δράσης τους (Germond & Smith, 2009). Αυτή η εξέλιξη οδήγησε στο να θεωρείται η Σομαλία ως το νέο παγκόσμιο κέντρο πειρατείας — γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς η χώρα παρουσιάζεται ως “αποτυχημένο κράτος”. Κατά τους πρώτους μήνες του 2008, το Διεθνές Ναυτιλιακό Γραφείο κατέγραψε έως και 50 περιστατικά πειρατείας και ληστειών στη θάλασσα στην περιοχή, με τις βασικές οργανώσεις πειρατών της Σομαλίας να κρατούν αιχμαλώτους περίπου 180 άτομα (Germond & Smith, 2009). Οι επιθέσεις αυτές προκάλεσαν σοβαρές οικονομικές απώλειες στο εμπόριο και σημαντικά ποσά που καταβλήθηκαν ως λύτρα.
Η χρήση στρατιωτικής ισχύος στην επιχείρηση Atalanta
Ο Robert Jervis -αμερικανός πολιτικός επιστήμονας- ορίζει το «δίλημμα ασφαλείας» ως μια κατάσταση κατά την οποία «τα μέσα με τα οποία ένα κράτος προσπαθεί να αυξήσει την ασφάλειά του, μειώνουν την ασφάλεια των άλλων, καθώς οι τελευταίο δεν γνωρίζουν αν το κράτος που ενισχύει τη στρατιωτική του ισχύ σκοπεύει να τη χρησιμοποιήσει για επιθετικούς σκοπούς»(Jervis, 1978). Στην περίπτωση της επιχείρησης Atalanta, δεν τίθεται θέμα «διλήμματος ασφαλείας», καθώς η στρατιωτική ισχύς χρησιμοποιείται «για να αντιμετωπιστεί η πειρατεία» και όχι ως μέσο εισβολής στη Σομαλία. Επιπλέον, το φαινόμενο της πειρατείας χρειάζεται να αντιμετωπιστεί μέσα από τη συνεργασία των κρατών και με στρατιωτικά μέσα. Ωστόσο, στην επιχείρηση Atalanta αυτά τα μέσα είχαν περισσότερο υποστηρικτικό ρόλο, καθώς δεν υπήρξε παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι η πειρατεία είναι ένα φαινόμενο του οποίου η ύπαρξη δικαιολογείται όταν μιλάμε για ένα «αποτυχημένο κράτος».
Σύμφωνα με τον πρώτο τακτικό Διοικητή της ελληνικής φρεγάτας το 2008-2009, κ. Αντώνη Παπαϊωάννου, «οι κανόνες εμπλοκής για τους διοικητές ήταν σαφείς και βασίζονταν στην αρχή ότι οι πειρατές δεν θα σκοτώνονταν και ότι η επιχείρηση δεν ήταν επικίνδυνη». Με άλλα λόγια, η χρήση στρατιωτικής ισχύος στην επιχείρηση έγινε για οικονομικούς και ανθρωπιστικούς σκοπούς και όχι για πιθανή στρατιωτική καταναγκαστική παρέμβαση. Η απόφαση του Συμβουλίου για την Atalanta παρακινήθηκε πρωτίστως από ανθρωπιστικά ζητήματα, αλλά στη συνέχεια εξέφρασε ανησυχία για τις επιπτώσεις της πειρατείας στον σομαλικό πληθυσμό. Το Συμβούλιο έθεσε το ζήτημα της πειρατείας στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας τον Μάιο του 2008, επικαλούμενο τις επιπτώσεις στις ανθρωπιστικές αποστολές και τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Παράλληλα, δημιούργησε μια «Μονάδα Στρατιωτικού Συντονισμού» (EU NAVCO, Council 2008). Αυτό οδήγησε στην επιλογή ένοπλης επέμβασης μέσω ναυτικής επιχείρησης της ΕΕ, βάσει ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, και δικαιολόγησε τη δράση του παραπέμποντας στα ψηφίσματα του ΟΗΕ του 2008, με την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας ως πρωταρχικό στόχο.
Η επιχείρηση Atalanta θεσπίστηκε ως υποστήριξη αυτών των ψηφισμάτων (1814, 1816, 1838 και 1846 του 2008), τα οποία ορίζουν την εντολή της επιχείρησης και αναφέρονται ως μέρος της νομικής βάσης της στην ιστοσελίδα του Συμβουλίου. Παράλληλα, η Atalanta παρουσιάστηκε και ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής της ΕΕ για τη σταθεροποίηση της Σομαλίας(GAERC 2008). Η Επιτροπή εστίασε στις οικονομικές επιπτώσεις της πειρατείας, υποστηρίζοντας ότι «ο σομαλικός λαός, που υφίσταται σφοδρή καταπίεση και στερείται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, αξίζει καλύτερη μεταχείριση» (Palm, 2018).
Σύμφωνα με τον Συνασπισμό για την Ανθρώπινη Ασφάλεια (Human Security), που απαρτίζεται από ουδέτερες χώρες όπως η Ιρλανδία, η Φινλανδία και η Σουηδία, καθώς και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η στρατιωτική επέμβαση για την προστασία των πολιτών νομιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό. Για παράδειγμα, η σουηδική κυβέρνηση το 2009 θεμελίωσε τη συμμετοχή της στην επιχείρηση επικαλούμενη τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και την τραγική ανθρωπιστική κατάσταση στη Σομαλία. Η συμμαχία αναφέρεται επίσης και στην ανάγκη υποστήριξης των εμπορικών μεταφορών, με προσεκτική στάση. Το 2009, ο Πρωθυπουργός Μπίλντ (Bildt) τόνισε την ανθρωπιστική διάσταση, υποβαθμίζοντας την οικονομική, σημειώνοντας ότι η επιχείρηση Atalanta διεξαγόταν για «επιτακτικούς ανθρωπιστικούς και άλλους λόγους» (Palm, 2018). Η συμμαχία δεν αρνήθηκε να ακούσει και τις εκκλήσεις ευρωπαϊκών εταιρειών, καθώς η ασφάλεια των εμπορικών πλοίων δεν ήταν απλώς θέμα οικονομίας, αλλά και ανθρώπινης ζωής (Palm, 2018).
Σχεδιασμός της EUNAVFOR Somalia: Εντολή
Η EUNAVFOR Somalia γνωστή και ως Επιχείρηση Atalanta αποδεικνύει ότι η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) της ΕΕ διατηρεί ακόμη μια σημαντική ικανότητα καινοτομίας βασισμένης στη μάθηση. Η σημασία αυτής της επιχείρησης αναδεικνύεται αφενός μέσω της μοναδικότητάς της, καθώς αποτελεί την πρώτη πολυεθνική ναυτική επιχείρηση της ΕΕ, αφετέρου μέσω της ανεξαρτησίας της, αφού η ΕΕ δεν αξιοποίησε τους πόρους του ΝΑΤΟ της συμφωνίας Berlin Plus. Η Atalanta αναδεικνύει επίσης μια πιο συντονισμένη, αν όχι στρατηγική, απάντηση από πλευράς ΕΕ ως παγκόσμιου δρώντα. Αυτό δεν αφορά μόνο στην προστασία των συμφερόντων ασφαλείας(αντι-πειρατεία), όπως ορίζεται στο Ευρωπαϊκό Στατιστικό Σύστημα(ESS), αλλά και στην αποστολή της EUNAVFOR Somalia να συνδράμει στα θαλάσσια-οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ, καθώς και στις ηθικές αρχές της Ένωσης σχετικά με το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα(Riddervold, 2011). Επιπλέον, ο ρόλος της EUNAVFOR Somalia στην υπεράσπιση των μεταφορών του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος(WFP) και της AMISOM, καθώς και η συμβολή της στην υποστήριξη της δικαστικής μεταρρύθμισης στην Αφρική, συμβάλλουν στην προώθηση επιπρόσθετων αρχών της ΕΕ και στη διαμόρφωση μιας ευρύτερης «θαλάσσιας διάστασης στις ποικίλες εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ» (Smith, 2017). Τέλος, η επιχείρηση Atalanta αναδεικνύει την ολιστική προσέγγιση της ΕΕ στην παγκόσμια ασφάλεια.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφερθεί ότι η EUNAVFOR Somalia ιδρύθηκε ως απάντηση σε μια αντιλαμβανόμενη απειλή για τα συμφέροντα της ΕΕ, καθώς η Ένωση γνώριζε ήδη τη σύνδεση της πειρατείας με ευρύτερα εγκληματικά δίκτυα. Ωστόσο, τέσσερις βασικές εξελίξεις σημειώθηκαν το 2008: η συχνότητα των επιθέσεων αυξήθηκε κατά 75%, οι πειρατές άρχισαν να κρατούν ομήρους και να ζητούν λύτρα, οι στόχοι τους μετατοπίστηκαν σε πιο ασφαλή πλοία με ψηλά πλευρά («high sides»), και η ακτίνα δράσης των πειρατικών επιχειρήσεων αυξήθηκε στα 500 ναυτικά μίλια(Smith, 2017). Μέχρι το 2008, η Σομαλία είχε αντικαταστήσει την Ινδονησία ως το νέο παγκόσμιο κέντρο πειρατείας, προκαλώντας σοβαρές ανησυχίες στην ΕΕ. Το Διεθνές Ναυτιλιακό Γραφείο (IMB) ανέφερε «63 περιστατικά πειρατείας και ληστείας στη θάλασσα στη Σομαλία κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2008, με τουλάχιστον 200 άτομα και 13 πλοία να έχουν απαχθεί από πέντε έως δέκα κύριες σομαλικές πειρατικές εγκληματικές ομάδες» (IMB, n.d.). Ως αποτέλεσμα, προέκυψαν σημαντικές απώλειες φορτίων, αυξημένα έξοδα διέλευσης στον Κόλπο του Άντεν, χρήση μακρύτερης διαδρομής μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, καθώς και μεγάλα ποσά που καταβλήθηκαν ως λύτρα.
Το Συμβούλιο της ΕΕ εξέφρασε ανησυχία για την πειρατεία το 2008 και προώθησε τη δημιουργία ευρωπαϊκής ναυτικής επιχείρησης για την ενίσχυση της αντι-πειρατικής πολιτικής και της ΚΠΑΑ. Σε απάντηση στο Ψήφισμα 1816 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η ΕΕ δημιούργησε την EU NAVCO, ένα στρατιωτικό συντονιστικό κέντρο στις Βρυξέλλες, για να υποστηρίξει τις δράσεις επιτήρησης και προστασίας των κρατών-μελών της ΕΕ στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας. Η EU NAVCO συνεργάστηκε με τη στρατιωτική επιχείρηση του ΝΑΤΟ “Allied Provider”, που ήταν υπεύθυνη για τη συνοδεία των πλοίων του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος (WFP). Η αρχική αποστολή της επιχείρησης Atalanta περιλάμβανε την προστασία των πλοίων του WFP που μετέφεραν προμήθειες προς τη Σομαλία, την προστασία ευάλωτων σκαφών κοντά στις σομαλικές ακτές και την αποτροπή πειρατείας και βίαιης ληστείας (Palm, 2018). Μέσω της EU NAVCO, η ΕΕ μπορούσε εν δυνάμει να λειτουργεί και ως συντονιστικός μηχανισμός για εθνικές πρωτοβουλίες.
Η στάση των κρατών πριν από την Επιχείρηση:
Η ένοπλη κατάληψη του γαλλικού σκάφους «Le Ponant» στα χωρικά ύδατα της Σομαλίας τον Απρίλιο του 2008 προκάλεσε μια παγκόσμια κινητοποίηση κατά της πειρατείας. Η Γαλλία ηγήθηκε αυτής της παγκόσμιας εκστρατείας, καλώντας το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να λάβει απόφαση που θα επιτρέπει επίσημα επιχειρήσεις εντός της Σομαλίας και πιέζοντας για τη δημιουργία μιας διεθνούς δύναμης κατά της πειρατείας (Smith, 2017). Πολλές ευρωπαϊκές και άλλες χώρες απέστειλαν ναυτικές μονάδες για να αποθαρρύνουν τους πειρατές και να προστατεύσουν πλοία με τη σημαία τους (Smith, 2017). Η Γαλλία, υπό την ηγεσία προέδρου του κόμματος UMP (Ένωση για ένα Λαϊκό Κίνημα), υποστήριξε μια ναυτική αποστολή υπό την καθοδήγηση της ΕΕ για την καταπολέμηση της πειρατείας. Ο πρόεδρος Σαρκοζί ζήτησε από τη Γαλλία να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην επιχείρηση, κάτι που συνάδει με τη στάση του UMP για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ESDP) και το «εθνικιστικό υπόβαθρο» του, γνωστό ως “Γκωλισμός” (Palm, 2018).
Η Ισπανία και η Γαλλία, που είχαν μεγάλο στόλο αλιευτικών τόνου στα ανοικτά των σομαλικών ακτών, πίεσαν την ΕΕ να διευρύνει τη βοήθεια του ΟΗΕ από την ανθρωπιστική υποστήριξη στην προστασία και των εμπορικών πλοίων. Η Ισπανία έθεσε το θέμα της πειρατείας στα σομαλικά ύδατα στις προτεραιότητες του Συμβουλίου για τον Απρίλιο. Ο συνασπισμός δεν αφορούσε μόνο την προστασία των αποστολών του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος (WFP), αλλά και την προάσπιση των εθνικών και ευρωπαϊκών συμφερόντων (Palm, 2018). Η ισπανική κυβέρνηση χαρακτήρισε την επιχείρηση Atalanta ζήτημα εθνικής ασφάλειας, το οποίο απειλεί τόσο τη ζωή όσο και τα οικονομικά συμφέροντα των Ισπανών πολιτών (EUNAVFOR, 2009).
Η Γερμανία αποτελούσε βασικό παράγοντα στη θαλάσσια ασφάλεια, συμμετέχοντας σε επιχειρήσεις όπως η «Enduring Freedom» στο Κέρας της Αφρικής και η «Active Endeavour» στη Μεσόγειο (Smith, 2017). Ήταν επίσης μέλος της FNAF, επιδεικνύοντας τη στήριξή της στην ευρωπαϊκή ναυτική συνεργασία εκτός ΝΑΤΟ (Smith, 2017). Ωστόσο, η γερμανική κοινή γνώμη έχει γίνει λιγότερο ευνοϊκή προς τις στρατιωτικές επιχειρήσεις ιδιαίτερα όταν αφορούν αναπτύξεις του ΝΑΤΟ σε σύγκριση με άλλα κράτη της ΕΕ. Τέλος, το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν πιο επιφυλακτικό απέναντι στην ενίσχυση της «ικανότητας» της ΕΕ σε ναυτικά θέματα και συνήθως διατηρούσε δεύτερο ρόλο στις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας(ΚΕΠΠΑ). Η βρετανική κυβέρνηση αντιμετώπιζε τη σχέση ΝΑΤΟ–ΚΕΠΠΑ ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, υποστηρίζοντας ότι η ανάπτυξη ναυτικών ικανοτήτων μέσω της ΚΕΠΠΑ θα υπονόμευε τις αντίστοιχες ικανότητες του ΝΑΤΟ(Smith, 2017). Ωστόσο, προκειμένου να διασφαλίσει την παρουσία και την ασφάλειά της στις ανοιχτές θάλασσες, το Ηνωμένο Βασίλειο όφειλε να συνεχίσει την προσπάθεια καταστολής της πειρατείας.
Πηγή: Naval News Staff. (2022, April 21). EU NAVFOR Atalanta conducts
counter-narcotics operations. Naval News.
Η συνεισφορά των κρατών-μελών και των τρίτων χωρών:
Η επιχείρηση EUNAVFOR Somalia αποτέλεσε μια σημαντική αντιπειρατική αποστολή, στην οποία εμπλέκονταν βρετανικά ναυτιλιακά συμφέροντα που επρόκειτο να τεθούν υπό τον έλεγχο της ΕΕ, δίνοντας τη δυνατότητα στο ΝΑΤΟ να επικεντρωθεί στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Η συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου ενισχύθηκε όταν η ΕΕ αποφάσισε να τοποθετήσει Βρετανό αξιωματικό, τον Υποναύαρχο Phillip Jones, ως επικεφαλής της αποστολής και να εγκαταστήσει το επιχειρησιακό της αρχηγείο στο Northwood του Ηνωμένου Βασιλείου (Smith, 2017).
Εντός του ίδιου πλαισίου, συνεισφορές παρείχαν η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία, η Σουηδία, η Πορτογαλία, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ρουμανία και η Φινλανδία. Η Κύπρος συμμετείχε παρέχοντας προσωπικό. Πολλές χώρες εκτός της ΕΕ συνέβαλαν επίσης με αντίστοιχο τρόπο, όπως η Νορβηγία, η Ουκρανία, η Κροατία και το Μαυροβούνιο. Οι χώρες αυτές συμμετείχαν κυρίως μέσω ανάπτυξης αεροσκαφών -κυρίως για σκοπούς επιτήρησης- και/ή ναυτικών πλοίων. Η Νορβηγία συμφώνησε να διαθέσει μία φρεγάτα και η Βουλγαρία υποσχέθηκε δύο στρατιώτες το 2009.
Η χρηματοδότηση της EUNAVFOR Somalia
Από το 2008 έως το 2009, η Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας της ΕΕ είχε την πολιτική εποπτεία και τη στρατηγική καθοδήγηση της EUNAVFOR Somalia. Ο αρχικός προϋπολογισμός για το πρώτο έτος ξεπερνούσε τα 8 εκατομμύρια ευρώ και ο έλεγχος γινόταν μέσω του διακυβερνητικού μηχανισμού «Athena». Η αποστολή έχει επεκταθεί επανειλημμένα με τα ετήσια κοινά έξοδα να ανέρχονται στα 8,4 εκατ. ευρώ το 2010, τα 8,05 εκατ. το 2011 και τα 8,3 εκατ. το 2012. Ο εγκεκριμένος προϋπολογισμός για την περίοδο 2013-14 ανερχόταν σε 14,9 εκατ. ευρώ, ενώ η τρέχουσα εντολή προβλέπει 14,7 εκατ. ευρώ (Smith, 2017).
Παρά τους περιορισμένους προϋπολογισμούς, τα κράτη-μέλη της ΕΕ συμβάλλουν ουσιαστικά στη λειτουργία της επιχείρησης. Η EUNAVFOR Somalia περιλάμβανε 1.200 έως 1.400 άτομα, πέντε έως δέκα πολεμικά πλοία, ένα ή δύο πλοία υποστήριξης και δύο έως τέσσερα Ναυτικά Αεροσκάφη Περιπολίας και Αναγνώρισης (MPRA). Η επιχείρηση χρηματοδοτείται από κοινού από τα κράτη-μέλη, καθένα από τα οποία συνεισφέρει ποσοστό του εθνικού του ΑΕΠ, διαδικασία γνωστή ως «Μηχανισμός Athena». Η κοινή αυτή χρηματοδότηση καλύπτει κοινές δαπάνες, όπως το Επιχειρησιακό Αρχηγείο (που εδρεύει στο Northwood, ΗΒ), το Αρχηγείο Δυνάμεων (επί του πλοίου-σημαίας), καθώς και μεταφορικά κόστη (Erinkveld, 2014).
Επίλογος:
Η επιχείρηση Atalanta αποτέλεσε ένα σημαντικό ορόσημο για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποκαλύπτοντας τη δυνατότητα συλλογικής στρατιωτικής δράσης πέραν των ευρωπαϊκών συνόρων. Η αντιμετώπιση της πειρατείας στον Ινδικό Ωκεανό ανέδειξε όχι μόνο την ανάγκη προστασίας των θαλάσσιων οδών και της ανθρωπιστικής βοήθειας (Smith, 2017), αλλά και τη βαθύτερη επιθυμία της ΕΕ να προβάλει την ισχύ της ως διεθνής στρατηγικός δρών. Παρά τις προκλήσεις στον τομέα της χρηματοδότησης μέσω του μηχανισμού Athena και της ανάγκης συντονισμού μεταξύ κρατών-μελών και τρίτων χωρών (Erinkveld, 2014), η Atalanta απέδειξε ότι η ΕΕ μπορεί να λειτουργήσει ως αποτελεσματικός φορέας-εγγυητής ασφάλειας στη διεθνή σκηνή. Σε μια εποχή αυξανόμενων ασύμμετρων απειλών, τέτοιου είδους αποστολές ενισχύουν όχι μόνο την επιχειρησιακή ετοιμότητα της Ένωσης αλλά και τη γεωπολιτική της αξιοπιστία (Smith, 2017).
Πηγή Εικόνας άρθρου: Naval News Staff. (2022, April 21). EU NAVFOR Atalanta conducts
counter-narcotics operations. Naval News.
References:
Bueger, C. (2014). What is maritime security? Marine Policy, 53, 159–164. Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://doi.org/10.1016/j.marpol.2014.12.005
Council of the European Union. (2008). Council Joint Action 2008/851/CFSP of 10 November 2008 on the European Union military operation to contribute to the deterrence, prevention and repression of acts of piracy and armed robbery off the Somali coast (Operation Atalanta). Official Journal of the European Union, L301, 33–37. Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32008E0851
Erinkveld, B. (2014). The rationale for Operation Atalanta: explaining selective inter-state cooperation in a joint security operation. Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://purl.utwente.nl/essays/65153
EUR-Lex. (n.d.). Council Joint Action 2008/851/CFSP of 10 November 2008 on a European Union military operation to contribute to the deterrence, prevention and repression of acts of piracy and armed robbery off the Somali coast. Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32008E0851
Germond, B. & Smith, M. (2009) Re-Thinking European Security Interests and the ESDP: Explaining the EU’s Anti-Piracy Operation, Contemporary Security Policy, 30:3, 573-593. Διαθέσιμο σε (24/04/2025): http://dx.doi.org/10.1080/13523260903327741
IMB reports unprecedented rise in maritime hijackings – ICC – Commercial Crime Services. (n.d.). Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://icc-ccs.org/imb-reports-unprecedented-rise-in-maritime-hijackings/
Jervis, R. (1978). Cooperation Under the Security Dilemma. World Politics, 30(2), 167–214. Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://doi.org/10.2307/2009958
Palm, T. (2018). Cooperative bargaining in the EU’s common security and defence policy: EUNAVFOR Atalanta. Contemporary Politics, 25(2), 129–149. Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://doi.org/10.1080/13569775.2018.1477463
Riddervold, M. (2011). Finally flexing its muscles? Atalanta – the European Union’s naval operation against piracy. European Security. Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09662839.2011.592979
Smith, M. E. (2017). Europe’s Common Security and Defence Policy; Capacity-Building, Experiential Learning, and Institutional Change. Cambridge University Press, US.
Spain announces its contribution to Op Atalanta | EUNAVFOR. (2009, January 22). Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://eunavfor.eu/news/spain-announces-its-contribution-op-atalanta
United Nations. (1982,December 10). United Nations Convention on the Law of the Sea. Διαθέσιμο σε (24/04/2025): https://www.un.org/depts/los/convention_agreements/texts/unclos/unclos_e.pdf