Από τον Χαράλαμπο Δασκαλάκη
Εισαγωγή
Το Ιράν, ή, παλαιότερα, Περσία, είναι μία πολύ ιδιαίτερη περίπτωση χώρας της Μέσης Ανατολής. Συνορεύει στα ανατολικά με το Τουρκμενιστάν, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν, στα δυτικά με το Ιράκ και την Τουρκία, νοτίως του βρίσκεται ο Περσικός, ή Αραβικός -αναλόγως το ποιος αναφέρεται σε αυτόν- Κόλπος, ενώ στα βόρεια, εκτός της Κασπίας Θάλασσας, γειτονικά κράτη του είναι επίσης η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Με τα δύο αυτά μικρά κράτη έχει ιδιαίτερη σχέση, καθώς σημαντικός αριθμός Ιρανών έχει Αρμενική ή Αζερική καταγωγή, μάλιστα, στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν υπάρχει και ομώνυμη διοικητική περιφέρεια η οποία ανήκει στο Ιράν. Άλλη σημαντική μειονότητα που ζει και δραστηριοποιείται στη χώρα είναι οι Κούρδοι του Ιράν, καθώς και περσόφωνοι πληθυσμοί από το Πακιστάν και το Αφγανιστάν, που μεταναστεύουν στη χώρα κυρίως σε αναζήτηση εργασίας, αλλά και κάποιοι Άραβες. Οι καταβολές των σημερινών Ιρανών ανάγονται τουλάχιστον 2.500 χρόνια πίσω, με την ανάδυση της Περσικής Αυτοκρατορίας, ενώ το Ισλάμ έγινε η κυρίαρχη θρησκεία στη χώρα κατά τη διάρκεια του 7ου αιώνα. Σήμερα, η πλειοψηφία των -συνολικά περίπου 85 εκατομμυρίων- κατοίκων είναι δωδεκατιστές Σιίτες, ενώ υπάρχει και ένας μεγάλος αριθμός Σουνιτών Μουσουλμάνων, κυρίως Κούρδων, Τουρκμένων και Αζέρων, με λίγους Χριστιανούς, Εβραίους και Ιρανούς Ζωροάστρες να διαμένουν σήμερα στη χώρα(Britannica, 2025).
Η Ισλαμική Επανάσταση του 1979
Το Ιράν απέκτησε τον τίτλο «Ισλαμική Δημοκρατία» με την καθαίρεση της μοναρχίας του -τελευταίου- Σάχη της χώρας, του Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, το 1979(BBC, 2024), και τη λεγόμενη «Ισλαμική Επανάσταση» του θρησκευτικού ηγέτη, Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί(Britannica, 2025).
Ο πρώην, διδάκτωρ φιλοσοφίας σε ισλαμικά σχολεία, Χομεϊνί, ο οποίος ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την ισλαμική ηθική και την εφαρμογή της στη Σιιτική κοινότητα, γράφοντας μάλιστα πληθώρα άρθρων επ’ αυτού, τη δεκαετία του 1960 έφτασε να είναι κάτοχος του τίτλου του Μεγάλου Αγιατολάχ, δηλαδή, του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη της χώρας. Την ίδια περίοδο κατά την οποία ο Σάχης εξέδιδε πληθώρα κοσμικών και «εκμοντερνισμένων» προγραμμάτων και νόμων, σε κάτι που φάνηκε ακόμα και ως μία προσέγγιση προς τη Δύση, ο ανώτατος κληρικός, ο Χομεϊνί, κατέκρινε τις πρακτικές του Ρεζά Παχλαβί δημόσια, ως ανήθικες ως προς το Ισλάμ και αντίθετες με τα Περσικά ιδεώδη, κερδίζοντας έτσι δημοτικότητα, τόσο σε συντηρητικούς θρησκευόμενους, όσο και σε αντιπολιτευόμενους το καθεστώς του Σάχη, πολίτες. Πολλοί μάλιστα εξ αυτών έκαναν λόγο για άνιση μεταχείριση από το καθεστώς, σφετερισμό δημοσίου χρήματος από τον Σάχη για ιδίους σκοπούς, και, ακόμα και για πολιτικές διώξεις ή βασανιστήρια(Britannica, 2025).
Σε κάθε περίπτωση, η δημοτικότητα πλέον του Αγιατολάχ Χομεϊνί, το 1963, οδήγησε σε σοβαρές αντικυβερνητικές -επεισοδιακές- διαδηλώσεις, γεγονός που κατέληξε στη φυλάκιση του ίδιου και, ένα χρόνο αργότερα, την εξορία του στο Ιράκ. Εκεί, ξεκίνησε το σχεδιασμό της ανατροπής του καθεστώτος, έχοντας ως κεντρική ιδέα τη δημιουργία ενός κινήματος με το όνομα Velayat-e faqih (Βελάγιατ-ε Φακίχ -η Φρούρηση/Διακυβέρνηση του Δικαίου, εννοώντας «οι ηθικοί Φρουροί» του Ισλάμ ή «όσοι κυβερνούν με βάση το -ισλαμικό- Δίκαιο»). Ο Χομεϊνί θα εξοριστεί και από το Ιράκ, με εντολή του Σαντάμ Χουσεΐν, το 1978, αυτή τη φορά με προορισμό το Παρίσι, έχοντας όμως ήδη δημιουργήσει ένα δίκτυο επαφών και ένα μεγάλο αριθμό οπαδών, οι οποίοι πλέον, άρχισαν να μεταδίδουν τα καταγεγραμμένα μηνύματα του εξόριστου θρησκευτικού ηγέτη σε όλες τις πόλεις και τα χωριά του Ιράν. Οι δυσαρεστημένοι από το καθεστώς Σάχη, Ιρανοί πολίτες, διαδήλωσαν σε τέτοιο βαθμό και με τέτοια ένταση, από τον Οκτώβρη του 1978, έως και τον Ιανουάριου, του 1979, ώστε ανάγκασαν τον Σάχη να εγκαταλείψει, στις 16 Ιανουαρίου τη χώρα. Λίγο αργότερα, στις 01 Φεβρουαρίου του 1979, με τιμές θα εισέλθει, ως ιδεολογικός νικητής και απόλυτος ηγέτης, πλέον, στην Τεχεράνη, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί (Britannica, 2025). Δέκα χρόνια μετά, έπειτα και από το θάνατο του Χομεϊνί, το 1989, θα τον διαδεχθεί ο, έως και τις μέρες μας, κραταιός ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, Δεύτερος Ανώτατος Ηγέτης της Ισλαμικής Δημοκρατίας(BBC, 2024).
Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν επί εποχής Αλί Χαμενεΐ
Αγιατολάχ: Η Ανώτατη Εξουσία
Σε άρθρο του Al Jazeera, το 2012, 23 χρόνια μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Αλί Χαμενεΐ, διαβάζουμε: «Στο περίπλοκο και πολυσύνθετο πολιτικό σύστημα του Ιράν, μία αλήθεια είναι εμφανής: στο γραφείο του Ανώτατου Ηγέτη βρίσκεται η απόλυτη εξουσία» (Al Jazeera, 2012. Explainer: Iran’s complex political system. Intertwined councils and laws ensure the authority of the Supreme Leader over the president and the parliament.). Σχεδόν 15 χρόνια μετά, με το ίδιο πρόσωπο στην εξουσία, ενδεχομένως τίποτα δεν έχει αλλάξει ως προς αυτή τη διαπίστωση.
Ο Αγιατολάχ του Ιράν είναι ταυτόχρονα: ο θρησκευτικός ηγέτης των -δωδεκατιστών- Σιιτών, ο ανώτατος πολιτικός ηγέτης του κράτους του Ιράν, εκείνος ο οποίος αποφασίζει για τη νομοθετική και την εκτελεστική εξουσία, στο ανώτερο επίπεδο, καθώς και ο αρχηγός της εθνικής άμυνας της χώρας. Έχει, επίσης, τον πρώτο λόγο σε θέματα που αφορούν την ελευθερία του τύπου, καθώς και την τήρηση των ηθών από όλους τους πολίτες, σύμφωνα με αυτά που αναγνωρίζει ως περσικά και ισλαμικά πρότυπα ως προς αυτή την κατεύθυνση. Ως ανώτατος πολιτικός ηγέτης, επωμίζεται επιπλέον και το βάρος της χάραξης της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων. Χωρίς αυτές οι αρμοδιότητες να αποκλείουν a priori, την ύπαρξη ειδικών επιτροπών εμπειρογνωμόνων, καθώς και Κοινοβουλίου και Υπουργείων, τα οποία βοηθούν τον Αγιατολάχ στο δύσκολο έργο της διακυβέρνησης της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
Ο Πρόεδρος και το Υπουργικό Συμβούλιο
Ο Πρόεδρος του Ιράν -σήμερα ο μεταρρυθμιστής Αζέρος, Μασούντ Πεζεσκιάν- αν και θεωρείται ο δεύτερος πιο ισχυρός θεσμός της Ισλαμικής Δημοκρατίας, εντούτοις δεν διαθέτει τόση δύναμη στις πολιτικές αποφάσεις, στην πράξη. Αποτελεί ένα από τα τρία αιρετά αξιώματα(μαζί με τα μέλη του Συμβουλίου των Ειδικών και του Κοινοβουλίου), εκλέγεται για τετραετή θητεία, έχοντας όμως το περιθώριο για δεύτερη συνεχόμενη, σε περίπτωση επανεκλογής του, και είναι κυρίως υπεύθυνος για την εσωτερική πολιτική της χώρας, δίχως να έχει λόγο θεσμικά, στην χάραξη της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων (πεδίο ενασχόλησης κυρίως του Αγιατολάχ-Lidiya Parkhomchik. Iran’s Political System: The Case of Parliamentary Elections. 2016). Στα καθήκοντα του επίσης περιλαμβάνεται η δημοσιονομική ατζέντα και θέματα οικονομικής πολιτικής, ενώ, ακόμα και μετά την εκλογή του, πρέπει να λάβει το χρίσμα και του Αγιατολάχ για να ορκιστεί ως νέος Πρόεδρος(Al Jazeera, 2012). Στο έργο του Προέδρου συμβάλει επίσης το Υπουργικό Συμβούλιο, του οποίου τα μέλη βρίσκονται εκεί με απευθείας ανάθεση από τον Πρόεδρο, πάντα με το χρίσμα του Αγιατολάχ, και αποτελείται από 10 αντιπροέδρους και 18 Υπουργούς επί διαφόρων θεμάτων (περιβάλλον, εκπαίδευση, πληροφορίες κ.α.), με πολλούς εκ των αντιπροέδρων να έχουν ταυτόχρονα και άλλους σημαντικούς ρόλους, για παράδειγμα ο Μοχάμαντ Εσλαμί, αντιπρόεδρος και πρόεδρος του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του Ιράν.
Το Κοινοβούλιο
Το Κοινοβούλιο του Ιράν, φέρει επίσημα τον τίτλο «Ισλαμικό Συμβουλευτικό Σώμα», και το αξίωμα του βουλευτή, επίσης αιρετό, αφορά σε 290 μέλη τετραετούς θητείας, εξίσου περιορισμένων πολιτικών δυνατοτήτων, σε σχέση με τα αξιώματα που ανατίθενται απευθείας από τον ανώτατο ηγέτη. Οι αποφάσεις του κυρίως αφορούν τον προϋπολογισμό της χώρας, την επικύρωση συμφωνιών, αλλά και της επικύρωσης της σύνθεσης του Υπουργικού Συμβουλίου, και άλλες, τυπικές, νομοθετικές ενέργειες για θέματα των οποίων η πορεία έχει ήδη δρομολογηθεί(Lidiya Parkhomchik. Iran’s Political System: The Case of Parliamentary Elections. 2016).
Το Συμβούλιο των Ειδικών
Το λεγόμενο «Συμβούλιο των Ειδικών», αποτελεί ένα σώμα -86- εμπειρογνωμόνων, επί διαφόρων θεμάτων, του οποίου η σύνθεση αποφασίζεται με ένα υβριδικό σύστημα, κατά το οποίο, τα μισά μέλη βρίσκονται εκεί με απευθείας ανάθεση από τον Αγιατολάχ, ενώ τα άλλα μισά, βάσει λαϊκής ψήφου, για οκταετή θητεία. Έχει, θεωρητικά, την δύναμη να καθαιρέσει ακόμα και τον ανώτατο ηγέτη, σε περίπτωση που θεωρήσει ότι αυτός υπέπεσε σε διαφθορά, ή δεν είναι άξιος να βρίσκεται πλέον στη θέση του ανώτατου ιρανικού αξιώματος, για σοβαρούς εθνικούς λόγους(Al Jazeera, 2012). Εκτός βέβαια ότι το γεγονός αυτό αφορά ένα τελείως θεωρητικό πολιτικό πλαίσιο, έχει το δικαίωμα σε περίπτωση μιας τέτοιας απόφασης, να θέσει βέτο το «Συμβούλιο των Φρουρών της Επανάστασης», προς υπεράσπιση του ηγέτη της Επανάστασης, εκτός από ηγέτη του Ιράν.
Εκτός όμως από τα αιρετά σώματα, δηλαδή τα αξιώματα και τις θέσεις που προέρχονται μέσω εκλογών, ή, στην περίπτωση του Ιράν, μέσω ενός υβριδικού πολιτικού συστήματος, υπάρχουν και θέσεις αξιωματούχων που ανατίθενται από τον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, δίχως να έχει λόγο κάποιο άλλο κυβερνητικό πρόσωπο ή οι πολίτες, μέσω των ψήφων τους.
Το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης
Το «Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης» (κοινώς γνωστό στο διεθνή τύπο ως Islamic Revolutionary Guard Corps, IRGC) είναι μία πολύ ισχυρή οργάνωση στο Ιράν, με πολιτική, θρησκευτική, στρατιωτική και νομοθετική ισχύ, που λογοδοτεί μονάχα στο Γραφείο του Ανώτατου Ηγέτη. Το Σώμα ιδρύθηκε από τον πρώτο ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας, Ρουχολάχ Χομεϊνί, το 1979, ενώ ισχυροποιήθηκε η θέση του, κυρίως υπό την ηγεσία του Αλί Χαμενεΐ. Η στρατιωτική του πτέρυγα, αποτελείται από ναυτικό, αεροπορία, στρατό ξηράς, καθώς και υπηρεσία πληροφοριών, ενώ υπάρχει και δρα ανεξάρτητα από τον επίσημο στρατό του Ιράν.
Εκτός όμως από το στρατιωτικό τμήμα της οργάνωσης των «Φρουρών της Επανάστασης», είναι πολύ σημαντική και η ενασχόληση του Σώματος αυτού, με την πολιτική της χώρας, κυρίως μέσω του «Συμβουλίου των Φρουρών». Το Συμβούλιο αυτό αποτελείται από 12 μέλη, εγκεκριμένα από τον Αγιατολάχ, 6 εκ των οποίων όμως χρειάζονται και κοινοβουλευτική έγκριση για να βρίσκονται εκεί, και οι αρμοδιότητες του έγκεινται αφενός στην παρακολούθηση της ορθής διεξαγωγής των εκλογών, οι οποίες γίνονται, το λιγότερο, κάθε τέσσερα χρόνια(Peter William Avery & Janet Afary, 2025), αφετέρου έχει επωμιστεί την ευθύνη για πολύ σημαντικές νομοθετικές εργασίες(όπως την έγκριση της καταλληλότητας των υποψηφίων προέδρων και βουλευτών, την επίβλεψη της συνταγματικότητας των νόμων, και κατά πόσο αυτοί ψηφίζονται σύμφωνα με το Ισλάμ, κ.α., Al Jazeera, 2012) αλλά και για την «τήρηση των ηθών» από τους πολίτες του Ιράν, στην καθημερινότητα(χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ένδυση των γυναικών, τουλάχιστον να φέρουν μία μαντήλα σε δημόσιους χώρους-BBC, 2024).
Το Συμβούλιο Σκοπιμότητας
Ενδιαφέρουσα είναι η ύπαρξη, τέλος, του «Συμβουλίου Σκοπιμότητας»(Expediency Council), ενός ειδικού σώματος διαμεσολάβησης ουσιαστικά μεταξύ του Κοινοβουλίου και του «Συμβουλίου των Φρουρών», για την επίλυση οποιωνδήποτε διαφορών που ενδέχεται να προκύψουν σε πολιτικό ή νομοθετικό επίπεδο. Το εν λόγω Συμβούλιο, του οποίου τα μέλη επίσης ανατίθενται από τον Αγιατολάχ, αλλά τον συμβουλεύουν και για θέματα εσωτερικής πολιτικής, αποτελείται από 39 μέλη. Μεταξύ άλλων ειδικών, μέλη του Συμβουλίου αυτού, είναι και ο Πρόεδρος της χώρας, αλλά και ο Πρόεδρος της Βουλής, καθώς και ανώτατοι δικαστές(Lidiya Parkhomchik, 2016).
Το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας
Σύμφωνα με πληροφορίες που παρέχονται στο ευρύ κοινό, μέσω ενός άρθρου των «Tehran Times»(Xavier Villar. The Supreme National Security Council in Iran. 2025), το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας(Supreme National Security Council-SNSC), ιδρύθηκε το 1989, και έχει τις ρίζες του στα συμπεράσματα που εξήχθησαν από το νέο καθεστώς του Ιράν, κατά τη διάρκεια του πολέμου με το γειτονικό Ιράκ (1980-1988). Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν, χρειαζόταν ένα όργανο, σε εθνικό επίπεδο, ικανό να συντονίζει την άμυνα και την ασφάλεια του κράτους, σε περιόδους πολύπλοκων κρίσεων ή απειλών. Σύμφωνα με το άρθρο 176 του Συντάγματος της χώρας, το ΑΣΕΑ είναι υπεύθυνο για το σχεδιασμό και την επίβλεψη της εθνικής άμυνας, προστατεύοντας τόσο την εδαφική ακεραιότητα του Ιράν, όσο και τα ζωτικά συμφέροντα της «Επανάστασης». Στα μέλη του Συμβουλίου συμπεριλαμβάνονται οι Υπουργοί Άμυνας, Πληροφοριών και Διεθνών Σχέσεων, ανώτατοι αξιωματικοί του Στρατού και των Φρουρών της Επανάστασης, αλλά και διακεκριμένα πρόσωπα επιλεγμένα από τον Ανώτατο Ηγέτη.
Το Συμβούλιο έχει ως στόχο να διασφαλίζει την ενότητα και την ακεραιότητα της χώρας απέναντι σε προκλήσεις που αφορούν τόσο τον στρατιωτικό, όσο και τον πολιτικό και θρησκευτικό, τομέα. Αποτελεί επομένως ένα θεσμό, που επωμίζεται το δύσκολο έργο της προστασίας των καίριων εσωτερικών πολιτικών δομών της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Στην ουσία, το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, αποτελεί τον κύριο πυλώνα στρατηγικής αυτονομίας και εδαφικής ακεραιότητας του Ιράν, σε ένα εύθραυστο περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον(Xavier Villar, 2025).
Συμπεράσματα
Σύμφωνα με την αρθρογράφο Lidiya Parkhomchik, στην έρευνα της για τις εκλογές που έλαβαν χώρα στο Ιράν, το 2016 (Eurasian Research Institute), η λέξη που θα χαρακτήριζε καλύτερα το πολιτικό σύστημα του Ιράν, είναι η «δυαδικότητα»(duality). Αυτό φαίνεται να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αν κάποιος διασπάσει το Περσικό μωσαϊκό της εξουσίας σε κομμάτια. Από τη μία υπάρχουν αιρετά αξιώματα (Πρόεδρος, Κοινοβούλιο, κατά το ήμισυ το «Συμβούλιο των Ειδικών»), τα οποία όμως χρειάζονται και το χρίσμα του Αγιατολάχ για να βρίσκονται στη θέση αυτή, από την άλλη υπάρχουν θέσεις που ανατέθηκαν σε πρόσωπα απευθείας από τον Ανώτατο Ηγέτη («Συμβούλιο των Φρουρών της Επανάστασης», τα μισά μέλη του «Συμβουλίου των Ειδικών», το «Συμβούλιο Σκοπιμότητας», αλλά και το Υπουργικό Συμβούλιο, αν και τυπικά στο τελευταίο οι Υπουργοί επιλέγονται από τον Πρόεδρο, στην πράξη όμως δεν έχει τον πρώτο λόγο σε αυτό). Η εκτελεστική εξουσία, διαμοιράζεται τόσο στον Πρόεδρο και το Υπουργικό Συμβούλιο, όσο – κυρίως – στον Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Η νομοθετική εξουσία εξαρτάται από τις αποφάσεις του Κοινοβουλίου, αλλά και από τη σύμφωνη γνώμη σε αυτές του Συμβουλίου των Φρουρών της Επανάστασης. Η άμυνα του Ιράν είναι τομέας ευθύνης από κοινού, του επίσημου Ιρανικού Στρατού, αλλά και του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης. Και, τέλος, η διακυβέρνηση της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, είναι αφενός έργο της πολιτικής εξουσίας (Πρόεδρος, Υπουργικό Συμβούλιο, Κοινοβούλιο), αφετέρου έργο της θρησκευτικής ηγεσίας(Αγιατολάχ-Lidiya Parkhomchik, 2016).
Και όλη η πολυπλοκότητα του υβριδικού πολιτικού συστήματος του Ιράν, καλείται να λειτουργήσει σε ένα εξίσου περίπλοκο εσωτερικό, περιφερειακό και διεθνές τοπίο. Ο πληθυσμός, και τα αξιώματα της χωράς, διαμοιράζονται σε Πέρσες, Κούρδους, Τουρκμένους, Αζέρους, Αρμένιους και τους ελάχιστους εναπομείναντες Εβραίους και Χριστιανούς που μένουν στην περιοχή, και οι αποφάσεις της κυβέρνησης καλούνται, έστω σε ένα βαθμό, να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντα όλων των εθνικών και θρησκευτικών κοινοτήτων που απαρτίζουν τη χώρα.
Επιπλέον, το Ιράν, καλείται να δείξει ένα δυναμισμό στην εξωτερική πολιτική, τόσο όσον αφορά τον ανταγωνισμό του, σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, με τα γειτονικά Αραβικά κράτη, όσο και το ρόλο όμως, που έχει επιλέξει να διαδραματίσει, σε θρησκευτικό επίπεδο, ως «κράτος – θεματοφύλακας» των Σιιτικών συμφερόντων διεθνώς. Κάτι που επηρεάζει τις σχέσεις και τις ισορροπίες και μεταξύ των Αράβων Σιιτών, που ακροβατούν ανάμεσα στην θρησκευτική και τη φυλετική –εκάστοτε εθνική, ταυτότητα, αλλά και μεταξύ των Σιιτικών θρησκευτικών κοινοτήτων, που δεν είναι δωδεκατιστές(το ρεύμα που εκπροσωπεί η ηγεσία του Ιράν), αλλά διαμένουν στην ευρύτερη γειτονιά του Ιράν, και διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις στην Μέση Ανατολή(Ζαΐντι Σιίτες στην Υεμένη, Νιζάρι Ισμαηλίτες που μένουν σε διάφορες χώρες στην περιοχή κ.α.). Και, ενώ, για το διεθνή τύπο, αλλά και τις δηλώσεις του Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, αυτό το σύστημα διακυβέρνησης, είναι απλό, πολλές φορές και απλοϊκό ακόμα, στην ανάγνωση και τη λειτουργία του, όσον αφορά τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, αλλά και το μέλλον μιας χώρας με πυρηνικό πρόγραμμα, η πραγματικότητα είναι πολυδιάστατη, απέχει πολύ από βιαστικά συμπεράσματα και γενικεύσεις, και οφείλει ο καθένας να λαμβάνει υπόψιν του μία πληθώρα παραγόντων όταν αναλύει τις εξελίξεις που αφορούν την Περσική χώρα.
Βιβλιογραφία
Arthur Goldschmidt Jr. & Aomar Boum. (2016). Ιστορία της Μέσης Ανατολής. Εκδόσεις Επίκεντρο.
Al Jazeera. (2012). Explainer: Iran’s complex political system. Intertwined councils and laws ensure the authority of the Supreme Leader over the president and the parliament.: https://www.aljazeera.com/
BBC. (2020). Iran: How Ayatollah Khamenei became its most powerful man.: https://www.bbc.com/news/
BBC. (2024). Iran country profile.: https://www.bbc.com/news/
BBC. (2024). Who is in charge of Iran? https://www.bbc.com/news/
David E. Thaler, Alireza Nader, Shahram Chubin, Jerrold D. Green, Charlotte Lynch & Frederic Wehrey. (2010). Mullahs, Guards, and Bonyads: An Exploration of Iranian Leadership Dynamics. JSTOR.: https://www.jstor.org/stable/
Jerrold D. Green, Frederic Wehrey & Charles Wolf. (2009) Understanding Iran. JSTOR.: https://www.jstor.org/stable/
Lidiya Parkhomchik. (2016). Iran’s Political System: The Case of Parliamentary Elections. Eurasian Research Institute.: https://www.eurasian-research.
Monir Ghaedi. (2025). Iran’s complex political and military power structure. DW: https://www.dw.com/en/irans-
Britannica. (2025). Ali Khamenei.: https://www.britannica.com/
Britannica. (2025). Ruhollah Khomeini.: https://www.britannica.com/
Britannica. (2025). Mohammad Reza Shah Pahlavi.: https://www.britannica.com/
Britannica. (2025). Persia.: https://www.britannica.com/
Janet Afary & Khosrow Mostofi. (2025). Government and society. Britannica.: https://www.britannica.com/
Peter William Avery & Janet Afary. (2025). Iran. Britannica.: https://www.britannica.com/
Presidency of Iran. Functions.: https://president.ir/en/
Presidency of Iran. Cabinet.: https://president.ir/en/
Xavier Villar. (2025). The Supreme National Security Council in Iran. Tehran Times.: https://www.tehrantimes.com/
Αλ. Λεκάκης. (2024). Οι νέες κόκκινες γραμμές του Ιράν μετά την κρίση. SL Press.: https://slpress.gr/diethni/oi-
Πηγή Εικόνας Κειμένου: Iran bans the import of more than 1,300 products